بهترین شهرها و استان های کاشت زعفران در ایران

گیاه زعفران از زمان کاشت آن در گذشته، همواره به‌عنوان یک چاشنی باارزش و گران‌ بها مورداستفاده و محبوبیت عموم مردم  قرار گرفته است. اکنون کشورهای بسیاری همچون اسپانیا،چین،هند و… زعفران کشت می‌کنند. اما کشور ما در میان همه کشورهای دیگر، بیشترین (90 درصد) و با کیفیت ترین زعفران جهان را کشت می‌کند. این موضوع به این خاطر است که نوع خاک و اقلیم ایران، بیش از هر جای دیگری مناسب کاشت گیاه زعفران است. در این مقاله قصد داریم به بررسی تاریخچه کشت زعفران در ایران و شهرهایی از ایران که با کیفیت ترین زعفران جهان را کشت می‌کنند، بپردازیم.ایران مهم ترین منطقه  کشت زعفران در جهان می باشد . با وجود این‌که استان خراسان رضوی با تولید سالانه حدودا 257 تن از 336 تن زعفران تولید کل جهان، رتبه نخست میان تولیدکنندگان زعفران را کسب کرده است، ولی کیفیتزعفران تولیدی استان خراسان جنوبی معمولا بهتر از خراسان رضوی می باشد. به همین خاطر زعفران قائنات (شهری در استان خراسان جنوبی)، به‌عنوان برترین زعفران جهان و پایتخت زعفران ایران شناخته می شود. تولید زعفران در استان خراسان جنوبی و به ویژه شهر قائن به‌ حدی رایج و محبوب است که سالانه تعدادی تورهای گردشگری برای بازدید از مزارع کشت زعفران برای گردشگران برگزار می‌ گردد. به علاوه، اکثر مردم این استان در تجارت زعفران مشغول به کار می باشند و قصد دارند که با صادرات هرچه بیشترگیاه زعفران، جایگاه زعفران ایرانی را در بازار جهانی تثبیت کنند.ایران در عرصه تولید زعفران دارای برند جهانی می باشد. شهر های متعددی در ایران به عنوان مزارع کاشت زعفران شناخته شده اند . نقش زعفران در بین دیگر محصولات کشاورزی به  ارزآوری بسیار محسوس است. ما در این جا می خواهیم به بررسی بزرگ ترین مزارع کشت زعفران در کشور بپردازیم. پس اگر  علاقه مند به این هستید که بدانید چه مناطقی مراکز کاشت زعفران در ایران می باشند با ما همراه شوید.تولید زعفران در ایران تاریخچه ی 3500 ساله دارد. به صورتی که از دیدگاه اغلب کارشناسان ریشه پیدایش زعفران در ایران بوده است. تقریبا 90 درصد از زعفران تولید شده در جهان مربوط به ایران می باشد. زعفران در نقاط سردسیر رشد بیشتری دارد و به همین دلیل مناطق سردسیر یک گزینه بسیار خوب برای کاشت زعفران هستند. بعضی از شهرها و استان های مهم در ایران که زعفران مرغوب  تولید می‌کنند و به مراکز کاشت زعفران مشهورند عبارتند از:

خراسان  رضوی

خراسان رضوی نخستین استانی است که با سطح زیر کشت 82 هزار هکتار، بیشترین مقدار زعفران ایران را کشت می‌کند. از شهرهای معروف تولیدکننده زعفران در استان خراسان هم می شود به شهرهای تربت‌حیدریه، مشهد، خاف، گناباد، تایباد، بجستان، زاوه و تربت‌جام اشاره نمود. اهالی خراسان سال‌هاست که به تولید زعفران مشغولند و این صنعت، بخش بزرگی از زندگی آن‌ها را تشکیل می دهد.

خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی با سطح زیر کشت بیش از 15 هزار هکتار پس از  خراسان رضوی، دومین تولیدکننده بزرگ زعفران در ایران می باشد. شهرهای قائنات، بیرجند، فردوس و بشرویه از نقاط معروف تولید زعفران در خراسان جنوبی می باشند.

خراسان شمالی

زعفران در هشت شهر استان خراسان شمالی تولید می‌شود. شهرستان فاروج با سطح زیر کشت حدود دو هزار و ۴۵۳ هکتاری و تولید سالیانهحدود ۱۴ تن زعفران در رتبه نخست، شهرستان شیروان در جایگاه دوم و اسفراین در جایگاه سوم تولید در استان خراسان شمالی قرار می گیرند.

اصفهان

بعد از سه استان  خراسان، اصفهان بالاترین میزان زعفران ایران را کشت می‌کند. سطح زیر کشت اصفهان حدود 1300 هکتار می باشد و در بیشتر شهرهای این استان از جمله شاهین‌شهر، گلپایگان، نجف‌آباد، نطنز و نائین، زعفران تولید می‌شود.

یزد

سطح زیر کشت زعفران استان یزد 900 حدودا هکتار و تولید زعفران در آن سالانه حدود 3 تن می باشد. شهرستان اصلی تولیدکننده زعفران در یزد هم به ترتیب عبارت‌ا ست از: بهاباد، بافق، ابرکوه و مهریز.

 کرمان

تولید زعفران در اکثر شهرهای کرمان همچون سیرجان، زرند، بافت، بابک و بردسیر انجام می گیرد. اما تولید زعفران در استان کرمان تقریبا ۳ تا ۴ کیلوگرم در هر هکتار می باشد که بسیار محدود بوده و باید با به‌کارگیری شیوه های جدید کشت زعفران، میزان تولید کشت را بالا برد.

 

دیگر استان‌ها

استان‌های معروف دیگری که در زمینه کشت زعفران در ایران مشغولندشامل فارس، همدان، قزوین، لرستان، خوزستان، سمنان  می‌شوند. این استان‌ها در کل حدود 2 درصد از کل زعفران ایران را کشت می‌کنند.

 

مهم ترین شهرهای تولید زعفران در ایران

قائن

بدون شک کمتر کسی است که نام شهر قائن را نشنیده باشد. محبوبیت این شهر به دلیل کاشت زعفران است.  قائن  به خاطرشرایط خاص آب و هوایی اصلی ترین مرکز کاشت زعفران در ایران می باشد و رتبه اول را در کشت زعفران را به خود اختصاص داده است. براساس گفته اتاق بازرگانی استان خراسان جنوبی بیش از هفتصد سال است که زعفران در قائن تولید می شود و از این جهت می توان این شهر را پایتخت کاشت زعفران در ایران به شمار برد.

زعفران شهر قائن در حال حاضر باکیفیت ترین نوع زعفران می باشد و از نظر کیفیت از دیگر شهر ها سبقت گرفته است و در مقام نخست جهانی قرار دارد. از جهت دیگر منبع اصلی درآمدمردم شهر قائن از کاشت زعفران می باشد و اکثر خانواده ها سال های بسیار طولانی است که مشغول به کاشت زعفران در مزارع خود می باشند. براساس آخرین آمار به دست آمده 4500 هکتار از مزارع شهر قائنات زیر کاشت زعفران هستند و سالیانه حدود 30 تن زعفران از این شهر کشت می شود.

فردوس 

شهر فردوس، مرکز شهرستان فردوس از دیگر شهر های ایران می باشد که به عنوان مراکز کاشت زعفران به حساب می آید. فردوس از هر جهت برای کاشت زعفران بسیار مطلوب است و شرایط آب و هوایی این منطقه برای کشت زعفران بسیار مطلوب است. در حال حاضر شهر فردوس یک برند معروف در عرصه تولید زعفران است.

کیفیت بالای زمین و مناطق مناسب کاشت در شهر فردوس و آماده سازی طبق اصول فنی از اصلی ترین دلایلی است که کیفیت زعفران تولید شده در این شهر را افزایش داده است.  استفاده از پیاز با کیفیت و شیوه های صحیح برداشت در کنار تلاش های شبانه روزی کشاورزان از دیگر نکاتی است که باعث شده است زعفران شهر فردوس از جهت عطر و رنگ دهی از کیفیت بسیار زیادی برخوردار باشد. سطح زیر کاشت زعفران در شهر فردوس بیش از سه هزار هکتار می باشد.

گناباد

کشت زعفران در گناباد تاریخچه ای طولانی دارد و بالغ بر 700 سال می باشد. در حال حاضر بیش از نیمی از مزارع شهرستان گناباد زیر کشت زعفران می باشند و این استان یکی از قطب های بسیار مهم در عرصه کاشت زعفران به حساب می آید. کارشناسان این حوزه بر أساس آزمایش هایی که انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که عطر و طعم زعفران گناباد بسیار ممتاز است و از کیفیت بسیار زیادی برخوردار است.

ولی متاسفانه به جهت نبودن نگاه علمی توسعه کاشت زعفران در این شهر با مشکلاتی روبه رو است و موجب نارضایتی کشاورزان شده است. از سوی دیگر برخی تغییرات اقلیمی مثل سیل و طوفان موجب می شود تا خسارات جبران ناپذیری به کشاورزان وارد شود. با توجه به ظرفیت زیاد کشاورزی و صنعتی این شهر امید بر آن است که نگاه ویژه ای به صنعت کاشت زعفران شود.  در حال حاضر براساس برآوردها ، شهرستان گناباد در سال 1398 سطح زیر کاشت زعفران 3500 هکتار بوده است که تقریبا وزن زعفران تولید شده 12 تن زعفران بود.

مرند

کشت زعفران در شهرستان مرند از سال  1378  آغاز شده است و در  سال های اخیر بسیار گسترش یافته است. در حال حاضر مرند به یکی از مراکز تولید زعفران تبدیل شده است. با توجه به این که کیفیت زعفران تولید شده در مرند بسیار باکیفیت است، می توان مرند را اصلی ترین مرکز کاشت در ایران معرفی کرد. زعفران تولید شده از مزارع مرند به مصرف داخل شهرستان و استان های دیگر می رسد.

از هر هکتار مزارع زیر کشت زعفران در شهرستان مرند حدود 4 کیلوگرم زعفران تولید می شود. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مرند در یکی از گزارش خود خبر از کاشت زعفران در 184 هکتار از اراضی شهرستان مرند داد. امید است 800 کیلوگرم زعفران از مزارع مرند تولید شود.

 تربت حیدریه

آب و هوای بسیار مطلوب این شهر برای کاشت زعفران، تربت حیدریه را به یکی از اصلی مراکز کاشت زعفران در ایران تبدیل کرده است.

بیش از 20 هزار هکتار مزارع در تربت حیدریه زیر کشت زعفران است  و حدود 100 تن زعفران خشک سالانه برداشت می شود. البته برآورد می شود که در صورت اختصاص تسهیلات بیشتر به کشاورزان ، در سال های آینده سطح زیر کاشت زعفران در شهرستان تربت حیدریه افزایش یابد.

کشت زعفران در ایران تاریخچه ای چندهزارساله دارد. به خاطرپردرآمد بودن تجارت زعفران، امکان صادرات آن به دیگر کشورها و شرایط مناسب آب‌وهوایی ایران، در حال حاضر مردم در همه نقاط ایران اقدام به تولید زعفران کرده‌اند. بااین‌ حال، استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی بالاترین میزان زعفران را در ایران کشت می‌کنند و مرغوب ترین زعفران جهان هم در همین استان‌ها تولیدمی‌شود. باید بگوییم که سطح زیر کشت زعفران در این دو استان و دیگر استان‌های ایران، به طور سالانه افرایش می‌یابد؛ به همین خاطر سال‌هاست که کشور ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در جهان به‌ حساب می آید.