زعفران یکی از باارزش‌ترین و گران‌ترین چاشنی‌های دنیاست. علاوه بر استفادهٔ غذایی، از این ادویهٔ باارزش در صنایع داروسازی استفاده‌های متعددی می‌کنند. این ادویه یکی از پرسودترین بازارهای خرید و فروش در جهان را به خود اختصاص داده است؛ به نحوی که خرید و فروش زعفران، یکی از به صرفه‌ترین و پردرآمدترین تجارت‌های جهانی برای کشورهای صادر کننده زعفران به حساب می‌آید.

شرایط کاشت زعفران

تولید زعفران در مناطق سردسیر بهترین بازده را داشته و با کیفیت زیاد تولید می‌شود. این امر یکی از مهم‌ترین دلایل تمایز زعفران باکیفیت از زعفران بی‌کیفیت محسوب می‌شود. هرچقدر آن منطقه سردسیرتر باشد، کیفیت زعفران کشت شده بیشتر خواهد بود.

گیاه زعفران در مناطق سردسیر و در آب و هوای سرد مقاومت زیادی داشته و پیاز آن تا دمای منفی 40 درجه توان رشد دارد. از آن جایی که زعفران نسبت به سایر محصولات کشاورزی به آب کمتری احتیاج دارد، کشت آن برای مناطق خشک و کم‌آب مناسب می‌باشد. کشور ما، ایران به عنوان بزرگ‌ترین کشور صادرکننده و تولیدکننده زعفران بیشترین میزان هماهنگی را با آب و هوای مناسب برای کشت زعفران دارا می‌باشد.

در ادامهٔ فرآیند تولید و آماده سازی زعفران، چنانچه پس از برداشت در نگهداری آن توجه کافی شود، می‌توان زعفران با کیفیت بیشتری را به بازار عرضه نمود.

علاوه بر شرایط آب و هوایی و خاک مناسب ایران، با توجه به اینکه از گذشته در نگهداری از زعفران پس از برداشت دقت بالایی صورت می‌گیرد، زعفران ایران یکی از مرغوب‌ترین زعفران‌های دنیا به حساب می‌آید.

زعفران بعد از جداسازی و خشک شدن در مکان مناسب باید دور از نور و رطوبت و در جام‌های شیشه‌ای ریخته شود. در صورت رعایت کردن نکات اصلی اسانس آن کمتر شده و مزه و طعم خود را از دست می‌دهد. در نتیجه کیفیت، مرغوبیت و عیار آن کم می‌شود.

لازم است این نکته را دانست که زعفران خشک مرغوب، عطر زیادی ندارد. ولی پس از مرطوب شدن دوباره عطر بسیار زیادی از آن پخش شده و طعم بسیار خوشایندی می‌دهد. کشورهای صادر کننده زعفران با رعایت اصول تهیه و نگهداری زعفران می‌توانند مرغوبیت زعفران را حفظ کنند. بدین صورت به عنوان صادر کننده وتولید کننده زعفران باکیفیت در سراسر دنیا شناخته می‌شوند.

 تولید زعفران در سراسر دنیا

در سال 2018 حدود 105 تن زعفران در ایران تولید و صادر شد. این مقدار در مقایسه با سال‌های قبل از آن 40 درصد افزایش داشته است. اکنون ایران اولین و بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا می‌باشد.

سهم ایران در بازار جهانی زعفران 44 درصد در میان تمام تولید کنندگان زعفران در دنیا می‌باشد. 105 تن زعفران، فقط میزان صادرات زعفران ایران را نشان می‌دهد و استفادهٔ داخلی زعفران در این لیست گفته نشده است. در نتیجه میزان زعفران تولید شده در کشور بسیار بیشتر از این عدد بوده است.

باید دقت کرد که ایران به عنوان نخستین کشور تولید کننده زعفران هنوز از کل ظرفیت زراعتی خود برای کاشت زعفران استفاده نکرده است. زیرا متاسفانه تولید زعفران در ایران تاکنون توسط هیچ کس سازمان دهی نشده است. بنابراین، با نظم و همراهی با کشاورزان می‌توان از تولید این ادویه با کیفیت سود بسیار بیشتری در بازار جهانی به دست آورد.

 

رتبه بندی کشورهای مختلف در تولید زعفران

ایران و اسپانیا کشورهایی هستند که در تاریخ آن‌ها فرهنگ تولید و مصرف زعفران وجود داشته و جزء نخستین و قدیمی‌ترین کشورهای صادر کننده زعفران در جهان هستند. در ادامه به معرفی کشورهای تولید کننده زعفران، خواهیم پرداخت.

رتبه نخست: ایران

براساس اظهارات معاون وزارت کشاورزی کشور، ایران سهمی حدود 92-95 درصد از تمام تولید زعفران دنیا را از آن خود کرده است. البته قسمت عمده‌ای از تولید آن ثبت جهانی نشده است. همچون مصارف داخلی که در آمار جهانی ثبت نشده.

شهرستان‌های بیرجند، قائن، فردوس در استان خراسان جنوبی، تربت حیدریه و گناباد در خراسان رضوی و استان‌های خراسان شمالی، اصفهان،، فارس، کرمان و یزد شرایط مطلوبی برای کشت زعفران دارند و محصولی با کیفیت بالا تولید می‌کنند. به منظور اطلاعات بیشتر می توانید مقاله بهترین شهرها و استان های کشت زعفران را در وبسایت ما مطالعه کنید.

اخیراً شهرستان‌های جنوبی و غربی کشور نیز به تولید زعفران روی آورده و توانسته‌اند با استفاده از شیوه‌های جدید کشاورزی و کشت گلخانه‌ای و مصرف پیازهای اصلاح شده، زعفران مرغوب تولید کنند.

 

رتبه دوم: اسپانیا

در رتبه بندی جهانی پس از ایران، اسپانیا بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا می‌باشد. دانشگاه‌های اسپانیا بر روی زعفران پژوهش‌های بسیار گسترده انجام داده و شرایط مطلوب را برای کشت زعفران در نظر گرفته و به کشاورزان اطلاع رسانی می‌کنند. شرایط آب و هوای مناطقی که در کشور اسپانیا به تولید زعفران می‌پردازند، همانند مناطق پر رونق تولید زعفران در ایران مانند قائنات می‌باشد. میزان تولید سالیانه زعفران کشور اسپانیا سالیانه 25 تن است. با این وجود یکی از کشورهای برجستهٔ صادر کننده زعفراندر جهان به حساب می‌آید.

کشور اسپانیا حدود 20.7 درصد از صادرات دنیا را با حجم 57.08 میلیون دلار را ازآن خود کرده است. ایالات متحده آمریکا، عربستان سعودی و ایتالیا کشورهایی هستند که جزء نخستین مقصدهای صادراتی زعفران اسپانیا هستند.

رتبه سوم: افغانستان

طبق جدیدترین گزارش‌ها در سال 2020 حجم 18 تن زعفران از 6200 هکتار از نقاط زیر کشت در کشور افغانستان برداشت شده است. صادرات زعفران سالانه حدوداً 58 میلیون دلار برای این کشور درآمد زایی کرده است. افغانستان حجم زیادی از زعفران خود را به کشورهای هند، عربستان سعودی، امارات، ایالات متحده آمریکا، فرانسه و ترکیه صادر می‌کند.

کشور افغانستان حدود 65.7% درصد از زعفران خود را از کشور ایران وارد می‌کند. زعفران ایران همواره در کل کشورها حرف اول را می‌زده است. مرغوبیت زعفران افغانستان از لحاظ شباهت آب و هوایی به زعفران ایران شبیه است و طرفداران بسیاری دارد.

رتبه چهارم: هند

در ایالت کشمیر هندوستان بیش از 120 هزار خانواده در مزارع زعفران کار کرده و درآمد کسب می‌کنند. در کشور هند، حدود 200 روستا در پنج منطقه ایالت کشمیر به تولید زعفران مشغول هستند. زعفران وارد شده به هند 31.06 میلیون دلار ارزش دارد و 11 درصد از واردات جهانی زعفران را تشکیل داده است. بیشترحجم صادراتی زعفران هند به هنگ کنگ صادر می‌شود.

رتبه پنجم: یونان

مزارع مناطق شمال یونان زیر کشت زعفران هستند. این تولید کننده زعفران در کل مساحتی در بین 1000 تا 1200 هکتار زیر کشت دارد زعفران به دست آمده از سطح زیر کشت مزارع یونان، سالیانه حدود 8 تن است. یونان صادراتی حدود 9.47 میلیون دلار را دارا است..

با وجود اینکه اسپانیا بزرگترین صادر کننده زعفران در اروپا می‌باشد، یونان نیز توانسته خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای صادر کننده زعفران در این قاره معرفی کند. یونان زعفران خود را به کشورهایی چون فرانسه، لهستان، اسپانیا، ایتالیا، سوئیس و آلمان صادر می‌کند.

رتبه ششم: ایتالیا

در رده بعدی تولید زعفران، ایتالیا در رتبهٔ ششم قرار دارد. ایتالیا سالیانه حدود 600 کیلو زعفران کشت می‌کند. این کشور تولید کننده زعفران بالاترین میزان تولید خود را به استفادهٔ داخلی می‌رساند. ایتالیا بر روی مزارع مراکش سرمایه گذاری کرده و از اصلی‌ترین وارد کنندگان زعفران این کشور به حساب می‌آید.

 

رتبه هفتم: مراکش

در سال‌های اخیر بعد از افغانستان دولت مراکش نیز جزو بهترین حامیان تولید زعفران در این کشور قرار گرفته است. به طوری که می‌توان مراکش را یکی از بهترین تولید کنندگان زعفران شناخت. این کشور در بیشتر مزارع کوهستانی خود زعفران کشت می‌کند. سطح زیر کشت در کشور مراکش حدوداً 600 هکتار است و 500 خانواده به این کار مشغولند. زعفران مراکش نیز از کیفیت زیادی برخوردار می‌باشد.

رتبه هشتم: چین

کشور چین در چند سال اخیر به عنوان کشور تولید کننده زعفران به بازار جهانی ورود کرده است. زعفران از کشورهایی چون هنگ کنگ، آلمان، افغانستان و پرتغال به چین وارد می‌شود وبعد از فرآیند بسته بندی، به کشورهای عربستان سعودی، ایتالیا، انگلیس و هنگ‌کنگ ارسال می‌شود. چین در حال حاضر با سرمایه‌گذاری بر روی تولید گلخانه‌ای زعفران، خود را در صف رتبه‌های برتر کشورهای صادر کننده و تولید کننده زعفران قرار داده است.

همانطور که گفتیم کشورهای بسیاری در تلاشند تا سهمی از بازار جهانی زعفران را به دست آورند و خود را به عنوان صادر کننده زعفران معرفی کنند. از این جهت رقابت روز به روز در این تجارت پردرآمد سخت‌تر می‌شود. بنابراین، لازم است ایران برای حفظ رتبهٔ خود کارهایی انجام دهد. یکی از مواردی که در این موضوع اهمیت دارد، حفظ مرغوبیت زعفران در روند انتقال است. بسته بندی زعفران در این راستا عامل بسیار مهمی است. عاملی که علاوه بر حفظ مرغوبیت زعفران، ارزش افزوده زیادی برای کشور ایجاد خواهد کرد. این موضوع همچنین به مطرح شدن نام ایران در بازار جهانی و در میان مصرف کنندگان زعفران کمک شایانی می‌کند.